आता घराबाहेर पडण्याचीसुद्धा अनेकांना वाटते भीती

 

 

 

 

कोणत्या साथीचा समाजावर काय परिणाम होईल, हे समजण्यासाठी काही काळ जावा लागतो. भारतात कोरोनाचा संसर्ग साधारणत: फेब्रुवारीच्या शेवटच्या काळात सुरू झाला. संसर्ग रोखण्यासाठी देशव्यापी लॉकडाऊन लागू झाल्याने सगळे व्यवहार थंडावले. काङ्र्मालये आणि कारखाने बंद झाले, शैक्षणिक संस्थांचे काम थांबले. अगदी सार्वजनिक वाहतुकीच्या रेल्वे, बस आणि विमानसेवाही बंद झाल्या. काहींना घरातून काम करण्याची सोय असल्याने त्यांचे काम सुरू आहे. ही सोय नसलेल्यांना मात्र वेळ कसा घालवावा, असा प्रश्न पडला. त्यातच कोरोनाविषयक नकारात्मक बातम्यांची माहिती सतत कानांवर पडते आहे. उत्पादन थांबल्यामुळे अनेकांना रोजगार गमवावा लागला तर काहींना पगारात कपात स्वीकारावी लागली. या सगळ्यांतून निर्माण झाले भीतीचे वातावरण. साथ कधी संपेल हे सांगता येत नाही आणि भवितव्य कसे असेल याचा कसलाच अंदाज नाही, अशा कात्रीत भयाची भावना वाढणे साहजिक आहे.

 

आता लॉकडाऊनमध्ये काही प्रमाणात सवलत मिळाल्याने व्यवहार सुरू होत आहेत. घरांत बसलेले लोक बाहेर येण्यास उत्सुक असतील आणि कधी एकदा कामाला प्रारंभ करतो असे त्यांना वाटत असल्याची तुमची समजूत असेल तर ती चुकीची आहे. सतत घरात बसल्यामुळे अनेकांना आता बाहेर पडण्याचीच भीती वाटायला लागली असून, त्याला मानसोपचारतज्ज्ञांनी लॉकडाऊननंतरची भीती (पोस्ट लॉकडाऊन अ‍ॅने्िनसटी) असे नाव दिले आहे. बाहेर पडण्याची परवानगी असली, तरी काही बंधने पाळावी लागणार आहेत. ती पाळणे आपल्याला जमेल का, हे या भीतीमागचे मुख्य कारण असल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे. अशी भीती वाटत असल्यामुळे आपल्या कार्यालयात  जाणे, मित्रांना भेटणे, सलून किंवा उद्यानांसारख्या सार्वजनिक जागांवर जाणे याचीसुद्धा अशा लोकांना भीती वाटायला लागली आहे. काय असावीत यामागची कारणे? मदीर्घकाळ घरात बसावे लागल्यामुळे आता एकदम बाहेर पडण्याची भीती वाटणे साहजिक असते, असे मुंबईतील मानसोपचारतज्ज्ञ डॉ. सोनिया चड्ढा या सांगतात. कोरोनाच्या साथीमुळे यावर्षी लोकांची दैनंदिन जीवनाची लयच बिघडून गेली आहे आणि घरातले सुरक्षित वातावरण सोडून बाहेर पडावेसे आता वाटत नसल्याने ही भीती निर्माण होते, असे त्या स्पष्ट करतात. याला त्या मकम्फट झोनफ असे म्हणतात. लॉकडाऊनमुळे घरी बसावे लागले. त्यामुळे अनेकांना झोपेतून उशिरा उठायची सवय लागली.

 

काहींनी सोयीच्या वेळेत काम करण्याची सवय केली, काहींनी तंदुरुस्तीवर भर दिला तर काहींनी छंद जोपासण्यावर भर दिला. या सगळ्याचे रुटिन बसले असताना लॉकडाऊन शिथिल झाले. हे सोडून बाहेर पडण्याची अनेकांची इच्छा नाही, असे डॉ. सोनिया सांगतात. कोलकात्यात मानवी संसाधन क्षेत्रात काम करणाऱ्या धारा राठोड हे त्याचे उदाहरण म्हणावे लागेल. त्या म्हणतात, लॉकडाऊनच्या काळात घरीच असल्यामुळे माझे सासू-सासरे आणि चार वर्षांच्या मुलीची काळजी घेण्यात माझा वेळ छान जात होता. पण लॉकडाऊन शिथिल झाल्याने मला घरात राहून आठवड्यातील चार दिवस काम करावे लागत आहे. त्यामुळे सासू-सासरे आणि मुलीकडे दुर्लक्ष होईल, याची भीती वाटते. मी काम सुरू केल्यावर पहिल्याच दिवशी तिच्याकडे दुर्लक्ष झाल्यामुळे मुलीने रडून गोंधळ केला. मला बाहेर जावेसे वाटत नाही.' व्यवहार सुरू झाले असले, तरी बाहेर गेल्यावर संसर्गाची शक्यता आहेच. अशा या 'न्यू नॉर्मल' स्थितीत बाहेर पडण्याची अनेकांना भीती वाटते आहे. घर हीच सर्वांत सुरक्षित जागा असल्याने ती सोडून बाहेर जायची आणि तेव्हाही सुरक्षेचे सर्व नियम पाळण्याची खबरदारी घ्यावी लागण्याची अनेकांना चिंता वाटत असल्याचे डॉ. सोनिया यांनी नमूद केले. 'लॉकडाऊनपूर्वी बाहेर जेवायला जाणे, चित्रपट पाहणे, मित्रांबरोबर गप्पा मारणे नेहमीचे होते.

 

आता गेल्या काही महिन्यांत या सवयी गेल्या आहेत. बाहेर गेलो, तर अनेक दुकाने बंदच आहेत. शिवाय संसर्गाची दहशत पाठ सोडत नाही. त्यामुळे घरी बसणेच सुरक्षित वाटते. वेळ घालविण्यासाठी मी मालिका बघत बसतो,' असे मुंबईतील एक संगीतकार साहिल शर्मा यांनी सांगितले. माणूस हा समाजप्रिय असल्याने समूहाने राहतो. पण कोरोनाचा एक विचित्र परिणाम म्हणजे काहींना आता समाजात मिसळण्याचीच भीती वाटायला लागली आहे. त्यामुळे असे लोक घराबाहेर पडायला घाबरत आहेत. पुण्यातील कुणाल सिंह हा विद्यार्थी म्हणतो, 'गेले तीन महिने एकट्याने काढल्याने आता मला कोणाला भेटायचीसुद्धा भीती वाटते. अगदी जवळच्या मित्रांनाही भेटण्यास मी घाबरतो. संसर्गाच्या भीतीबरोबरच एवढा काळ एकट्याने राहिल्यामुळे मी समाजात वावरू शकेन की नाही याची देखील भीती वाटते.' दिवसभरात आपला कोणाबरोबर संपर्क नसण्याची कल्पनाही साथीपूर्वी कोणी करू शकत नव्हते. त्याला 'फिअर ऑफ मिसिंग आऊट' (फोमो) असे म्हटले जात होते. साथीच्या काळात मात्र चित्र उलटे झाले असून, आता 'जॉय ऑफ लेटिंग  गोफ (जोलो) हा ट्रेंड आला आहे. घरातच असल्याने पुरुषांना शॉट किंवा पायजम्यात वावरण्याची आणि दाढी करणे टाळण्याची सवय लागली. स्त्रियांबाबत त्यांना मेकअप न करता आणि आरामदायी कपड्यांत वावरण्याची सवय लागली. आता कामाला जायचे म्हटल्यावर दोघांनाही व्यवस्थित राहावे लागणार आहे. या सवयी सोडून पुन्हा रुटिन सुरू करणे त्रासदायक ठरणार असल्याचे मत पुण्यात मानवी संसाधन क्षेत्रात काम करणाऱ्या सीमा सिंह यांनी व्यक्त केले.